Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon DAO Nedir?
Blok zincir yazı diziminizin altıncı bölümünde merkeziyetsiz otonom organizasyonları DAO ‘ ları ele alıyoruz.
Decentralized Autonomous Organization baş harflerinden oluşan DAO, kelime anlamı olarak Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon demektir. Halka açık bir blok zincirinde otonom olarak uygulanabilir bir dizi kuralla düzenlenen ve amacı kendi kendine çalışmak ve insanları ortak bir misyona ulaşmaya teşvik etmek olan, merkezi bir yönetimi olmayan, internete özgü bir varlıktır. Başka bir deyişle DAO, yönetim ve operasyonel kuralların tipik olarak akıllı sözleşmeler şeklinde blok zincirinde kodlandığı ve merkezi kontrol veya üçüncü taraf müdahalesi olmadan otonom olarak çalışabildiği yeni bir organizasyon şeklidir [1]. Merkeziyetsiz otonom organizasyonların incelendigi bir çalışmada Bitcoin, ortak bir amaç için ağ tabanlı bir katılımcı ekosistem yaratan ilk prototipik DAO olarak ifade edilmistir [2].
DAO, sistemi koordine eden merkezi bir birim olmaksızın kripto paraları depolamak ve aktarmak için oluşturulmuş bir kuruluş olsa da, DAO’nun şu anda kullanıldığı alanlar ile gelecekte kullanılacak alanların bunun çok ötesinde olduğunu söyleyebiliriz. Ethereum Whitepaper’da Vitalik Buterin, bir DAO’yu “belki de %67 çoğunluk ile kuruluşun fonlarını harcama ve yönetimini değiştirme hakkına sahip olan belirli bir üye veya hissedar grubuna sahip sanal bir varlık” olarak tanımlar [3]. Bu tanım, Bitcoin’in çalışma mantığı temelinde yapılan DAO tanımlarından farklıdır. DAO, yalnızca güvenilir kripto para transferleri yapan bir teknoloji olarak tanımlanmaz, aynı zamanda uygulama için kriptografik blok zinciri teknolojisini kullanarak geleneksel bir şirketin veya kar amacı gütmeyen bir kuruluşun yönetimini merkezden uzaklaştıran bir teknoloji olarak tanımlanır.
Günümüzde DAO’ lar merkeziyetsiz finans uygulamaları için büyük bir önem arz etmektedir. Blok zincir ile merkeziyetleşen ve şeffaflaşan finans uygulamalarının çalışması için DAO’lar veya Merkezi Olmayan Otonom Kuruluşlar gerekmektedir. DAO gibi mekanizmaların bulunmadığı merkeziyetsiz finans uygulamalarının merkeziyetsizliğinden yönetim bağlamında söz edilemez. Yalnızca altyapı çerçevesinde merkeziyetsizliği tartışılabilir. Merkeziyetsiz finans uygulamaları ile paralel olarak kullanılan DAO’lar yatırımcıların uygulamaların karar alma mekanizmalarına katılımını sağlayarak uygulamalardaki tek başlılığı ortadan kaldırır. Böylece yatırımcılar yatırım yaptıkları finans protokolleri üzerinde teklif oluşturma ve tekliflerde oy verebilme yetkisine sahip olur. Ayrıca DEFI uygulamalarının akıllı sözleşmelerinde bulunan yönetim fonksiyonlarına erişim yetkisini DAO’lara vererek söz konusu fonksiyonların yatırımcılar tarafından tetiklenmesi sağlanabilir.
DAO’ ları Scratch’ den oluşturulanlar ve bu platformlar üzerinde oluşturulanlar olarak ikiye ayırabiliriz. İhtiyaç duyulan teknik bilgi miktarını büyük ölçüde azaltarak DAO’ların blok zincirinde uygulanmasını çok daha kolay hale getirmek için son zamanlarda birkaç platform ortaya çıktı. Bu platformlar, DAO yazılımını bir hizmet olarak sunar. Blok zincirinin nasıl çalıştığına dair çok az bilgisi olan kullanıcılar, özelleştirilebilir bir altyapı kullanarak bir DAO oluşturur. Temel DSaaS platformları Aragon, Colony ve DAOstack’tir.
ARAGON: DAO’nun oluşturulmasında destek sağlayan platformlardan biri de Aragon’dur. Bir DAO oluşturmak için aştyapı sağlar ve özelleştirilmiş bir şablon oluşturmaya yardımcı olur. Ayrıca, Ethereum blok zincirinde dijital organizasyonların oluşturulmasında ve yönetiminde kullanıcıyı destekler. Aragon Client, kullanıcı dostu arayüzü ile DAO oluşturma sürecini basitleştirir. Her Aragon organizasyonu bir akıllı sözleşme sistemi ile yönetilmektedir, bu sistemin adı AragonOS’tur. Aragon Ağı, tokenla yönetilen bir dijital yargı alanıdır. Bu yapı, gerçek küresel ayrım gözetmeksizin ekonomik büyüme için en iyi koşulu yaratmaya odaklanır. Aragon Network, dijital yargı yetkisi olarak hareket eden ve bu süreci her türlü kuruluş, girişimci ve yatırımcı için son derece basit ve kullanıcı dostu hale getiren ilk Merkezi Olmayan Otonom Kuruluş olarak düşünülebilir.
Colony: Colony, DAO’ların oluşturulmasına izin veren başka bir platformdur. Colony DAO’ları benzer amaçlara sahip kişiler tarafından paylaşılır, ancak daha fazlası için alanlara ve alt alanlara da dağıtılabilirler. Belirli Amaçlar. Örneğin, bir web şirketi organizasyonunu ‘ön uç’ ve ‘arka uç’ olarak iki farklı alana bölebilir. Aragon’dan farklı olarak Colony, meritokratik bir sisteme sahiptir, bu nedenle Aragon gibi oy odaklı değildir, bunun tek yolu üye etkisini artırmak örgüt için çalışmaktır.
Kaynaklar
[1] HASSAN, Samer; DE FILIPPI, Primavera. Decentralized Autonomous Organization. Internet Policy Review, 2021, 10.2: 1-10.
[2] Dhillon, V., Metcalf D.,& Hooper M. (2021). Decentralized Organizations. 10.1007/978-1-4842-6534-5_5.
[3] Buterin, V. (2013). A next generation smart contract & decentralized application platform (2013) whitepaper. Ethereum Foundation.